Possession (1981)

Film met een goed verhaal en een mysterieuze, naargeestige sfeer. Deed me denken aan La Región Salvaje (vermoedelijk vanwege de seks met een alien)
Isabelle Adjani acteert werkelijk fenomenaal goed, in tegenstelling tot de overige cast, waar het acteren soms wat theatraal en gedateerd overkomt.

Possession stond al erg lang op de lijst. Nu te zien op MUBI met NL ondertiteling. Dan moet je meteen toehappen, want deze film op streaming is volgens mij een zeldzaamheid!

Om maar met de deur in huis te vallen: Adjani is in deze film echt buitenaards goed. Niet alles was even meeslepend en de film heeft ook wat inkakmomentjes. De overdreven acteerprestaties van ‘Heinrich’ trok ik niet altijd even goed. Gelukkig heeft hij niet heel veel screentime.

Maar er zitten een paar scènes in, wow. Na afloop de hier vaker aangehaalde tunnel scène (daar heeft Noé vast ook wat inspiratie opgedaan voor de beruchte scène in Irréversible) + eindscène meteen nog een keer gekeken. Dan weet je dat je een baanbrekende film hebt gezien die mij echt wel bij gaat blijven. Al met al dikverdiende 4 sterren.

Doorgaans ben ik een liefhebber van het raadselachtige in films. Het gevoel dat iets niet klopt. Dat je je vinger er niet achter kunt krijgen. Tel daarbij op dat ik zeer kan genieten van acteurs die in zulke gevallen een flink staaltje overacting laten zien of van nul naar honderd gaan in een oogwenk. Maar dit... dit was zó veel en zó intens en zó lang. De film duurt 'maar' twee uur, maar halverwege dacht ik dat ik al twee uur zat te kijken. Compleet uitgeput voelde ik me.

Op zichzelf kan ik zo een flink aantal geweldige scènes of shots opnoemen (de metro, Heinrich!, mijn God, Heinrich!, Sam Neill in de schommelstoel, in de keuken met het elektrische mes en de gehaktmolen), maar zet ze achter elkaar en er is geen touw aan vast te knopen én je krijgt geen ademruimte. Eén bladzijde uit het werk van Herman Brusselmans is grappig, de tweede laat nog een glimlach achter, maar na 12 pagina's ben ik doodmoe. Dat had ik hier ook. En hoewel hier vast veel meer symboliek en gelaagdheid en slimheid in zat/zit, ervoer ik dat niet zo tijdens het kijken.

Ik moet eerlijk bekennen dat ik de film zónder ondertiteling zag en dat dat wellicht heeft bijgedragen aan het missen van enkele dialogen. Zal het vast ooit nog eens herzien, maar de komende 10 jaar effies niet.

Daarom is ie ook zo goed

Het voelde als een werkdag, daar heb ik normaal gesproken ook niet zoveel mee.

Als ik zo mijn werkdagen mag doorkomen... waar kan ik tekenen?

"Don't you understand you disgust me!?''

Deze stond al een tijd op mijn verlanglijstje en ik kon mijn geluk niet op toen ik zag dat deze film beschikbaar is op Mubi. Man man wat heb ik genoten, het verhaal, het camera werk, het acteer werk, het begin jaren 80 sfeertje in West-Berlijn, kortom helemaal mijn ding. Wat een vreselijk mooie vrouw was Isabelle Adjani in de jaren 80 en wat een extreem goed acteer werk heeft zij verricht in deze film (evenals Sam Neill overigens) Deze gaat sowieso een plekje in mijn top 10 krijgen en zal nog even na blijven sidderen. Een dikke *****

Possession is een pure cult film! Het acteerwerk overtuigt lang niet altijd en de mate van vaagheid neemt gedurende de film steeds grotere vormen aan. Het zijn echter de creatieve en heel bijzondere scenes die de film boven de middelmaat doen uitstijgen. Daar horen risico's bij. Die pakken niet allemaal goed uit, maar leveren juist ook enige hoogtepunten op. Possession begint toch echt vrij normaal als een overzichtelijk scheidingsdrama, maar zodra de hoofdpersonen de controle lijken kwijt te raken komt de film pas helemaal tot leven. Dit is echt wel een pareltje!

Niet de hoogvlieger die ik ervan had verwacht. Een best hoge score hier op MovieMeter en minstens één vermelding gehad in de tweejaarlijkse top 1000 lijst van Film Pegasus. Maar zeker geen slechte film. Een film met een mysterieuze gespannen opbouw tussen een ruziënd koppel.

Maar in plaats van een familiedrama geeft Zulawski toch een andere invulling aan de film. Wanneer Mark er tracht achter te komen waarom de relatie werd beëindigd - je denkt al gauw aan ontrouw - voel je beetje bij beetje dat er meer aan de hand is. Het plot neemt steeds vreemdere vormen aan. En erg verklarend is de film evenmin.

Toch blijf je je aangetrokken voelen tot de film. Dat komt door de prima cinematografie, maar ook door het uitstekende acteerwerk van in de eerste plaats Adjani. Prachtige mysterieuze filmposter ook. Zoiets trekt toch aan.

Possession is een naargeestige en fascinerende film geworden die je zacht moet laten binnenkomen. Misschien dat ik hem binnenkort nog eens herbekijk.

I can't exist by myself because I'm afraid of myself, because I'm the maker of my own evil.

Wanneer je een horror via Mubi bekijkt weet je op voorhand al dat de film waarschijnlijk niet recht-toe rechtaan zal. deze vlieger gaat ook voor Possession op. Toch heb ik mij alsnog flink verkeken op de inspanning die ik moest leveren om hier mijn aandacht bij te kunnen houden.

Ondanks dat er namelijk veel gebeurt wordt het verhaal steeds waziger en wordt ook niet duidelijk uitgelegd wat er allemaal aan het gebeuren is. Ik heb dan ook met regelmaat een kleine pauze in moeten lassen om door te kunnen blijven kijken, en uiteindelijk merkte ik ook dat ik mijzelf soms aan het forceren was om door te kijken. Er kwamen genoeg sterke momenten voorbij die mijn aandacht er opnieuw bijtrokken. Isabelle Adjani zet een geweldige rol als Helen neer, de praktische effecten zijn van een enorm hoog niveau en de veelbesproken scène in de metro behoort tot een van de sterkste en meest heftige scenes die ik ooit gezien heb.

Waarom dan toch “maar” drie sterren? Dat is met name omdat Possession in plaats van twee uur, wel vier uur lijkt te duren. De film voelt vaak onnodig vaag aan en sommige dingen die gebeuren hadden duidelijker uitgelegd kunnen worden om de kijkervaring aangenamer te maken. Ondanks de vele sterke momenten waren er ook de nodige inkak momenten aanwezig die ik toch een beetje als door ploeteren heb ervaren. Ik snap dat vanwege de positieve aspecten dit voor veel mensen een instant klassieker is, maar mijn ding was dit gewoon niet helemaal.

3,0*

Tijd terug aan begonnen maar dat oeverloze geschreeuw en hysterisch gekrijs werd me echt te veel op dat moment. Later wel ns weer als ik zin heb in zoiets

He's very tired. He made love to me all night.

Het was niet bepaald makkelijk om deze omstreden film, waar ik door de jaren heen het een en ander van heb opgepikt, te kunnen zien. Los van het onderwerp dan. De dvd-uitgave kwam pas in 2011 en de lelijke collectie-hoes stootte me een beetje af. Vervolgens is deze film een beetje in vergetelheid geraakt, kom je hem nog wel eens tegen en denkt: Oh ja... Tot het moment dat de film wel steeds meer begint aan te trekken en er, net zoals bij Come and See, veel Facebook-plaatjes van rondgaan op de cinemapagina's. Inmiddels kon ik wel een beetje dromen hoe de film zou gaan verlopen, alleen was ik wel benieuwd naar de context. Het leek te laat; de dvd wordt inmiddels voor belachelijk hoge prijzen te koop aangeboden en bij de enige versies die er op internet gedeeld zijn namen de frustraties al snel toe omdat het beeld bleef vastlopen. Ik begon wel een beetje wanhopig te worden; de inhoud was alleszeggend en ik moest het gewoon precies weten. Vannacht, na een avond met een paar biertjes met vrienden had ik dan toch tussen neus en lippen een Portugese versie gevonden. Gelukkig geen synchronisatie en de ondertitels moet je maar even voor lief nemen.

En inderdaad...

Berlijn in de jaren tachtig. Een hel op aarde dat door de muur is gesplitst. Oost-Berlijn is geen pretje geweest, maar ook West-Berlijn is ook geen paradijs. Zeker niet met titels als Christiana F in mijn achterhoofd. De film begint met de zekere Mark (prachtig vertolkt door Sam Neill, die later in Jurassic Park bekend zou worden) die als Amerikaanse staatsburger/spion terugkeert naar zijn appartement in West-Berlijn. Hij verwacht een warm welkom van zijn vrouw en zijn zoontje, maar hij lijkt zo goed als alleen te zijn. Zijn vrouw Anna (een van de sterkste vrouwelijke rollen die ik heb mogen ervaren van de voor mij nog onbekende Isabelle Adjani) geeft moeilijk thuis en al heel snel vertoont deze zorgelijk en manisch gedrag. Dankzij internet weet je al een beetje waar dat naartoe gaat, dus een verrassing is het niet meer... Maar alsnog is de manier hoe deze toewerking is neergezet met geen woorden te omschrijven.

Door de conflicten begint Possession als een familiedrama, maar blijft "het" op de oppervlak broeden.
Krachtige woordenwisselingen en psychologische spelletjes tussen Mark en Anna staan hierin centraal en ze gaan beide tot het uiterste. En om op Anna terug te komen: Ze is op zijn zachtst gedrukt helemaal de weg kwijt, maar toch... intrigeerde ze me behoorlijk en wist ik buiten mezelf een indrukwekkende combinatie te vormen tussen haar verborgen euforie en vreugde en de uiteindelijke diepe walging en het meest ondenkbare die je van het gewone menselijke perspectief zou gaan zien. Kenmerkend en vastleggend hierin zijn de diepe doch onvergetelijke momenten met die demonische grijns van Isabel, die ene balletopname en dan ook toch zeker wel die scene in die metropassage. Deze laatste scene is een ongekende klasse waar je stil van wordt. Zo perfect, zo intens en zelfs enigszins betoverend... Alsof Zulawski in staat is om je koste wat kost te betrappen omdat je de onmenselijke gelukzaligheid van Anna bijna begint mee te voelen, terwijl je wel beter weet. Dit was pure kunst die zijn weerga niet kent. Het gelikte camerawerk maakt dit plaatje tijdloos en compleet.

Naderhand is het tijd voor de confrontatie. Deze vindt plaats pal naast de muur. Indrukwekkend in deze kwestie is dat dit bijna letterlijk de afdaling naar de hel is. Hoe dichter we naar de Berlijnse muur gaan, hoe grimmiger en groezeliger de buurten worden. Welk mens met een gezond verstand wil immers de muur als dagelijks uitzicht hebben? Mark besluit enkele van zijn collega's te sturen, maar deze keren uiteindelijk niet terug. Op zijn aardsrivaal na dan; de man die met Anna vreemd zou gaan, maar Mark denkt dat hij hem voor de gek houdt.

En zo komen we uiteindelijk oog in oog met Anna's geluk. Het zogenaamde geluk waar het allemaal om draaide.
Terecht een hoge What the fuck!?-gehalte. En als je denkt dat het daarbij blijft; lijkt Possession nu alle kanten op te gaan en lijken de invullingen divers te zijn.

Wat opvalt is dat deze film twee unieke gezichten blijkt te hebben. Voor 1981 is dit concept zijn tijd mijlenver vooruit. Helemaal niet zo gek dat deze film in die tijd totaal niet begrepen werd en al snel in de B-categorie horror (ofwel videonasties) werd geplaatst. Hiermee is ook alles uit de context gehaald. Je ziet maar weer dat miskende talenten (Zulawski heeft deze film tijdens een keerpunt in zijn leven gemaakt) er toch op langere termijn er zeker tot toe doen. Anderzijds is het ook wel even wennen, want je ziet dat de kloof tussen 1981 en 2024 qua doen en laten en neig je soms aan amateurisme te denken. Zeker door de theatrale akten en het feit dat Zulawski tegen het einde ineens de film lijkt te willen omdopen tot een B-actiespektakel... Het einde is een mindfuck waarin we met dubbelgangers te maken krijgen en... een nucleaire holocaust.

Amateuristisch of niet; deze manier van experimenteren mis ik wel enorm in deze tijd.

Dit is weer een titel die me even zou bijblijven. Een intense ervaring die aanvoelt als een sprookje in de hel. Het zowel dynamische als de rotte kies van Berlijn. Hoe kan je het nog beter benoemen?

5,0*

Hoewel de mistroostige straten van Berlijn nagenoeg verlaten zijn, is het - relatief kalme - begin van Possession gelijk onheilspellend. Beelden van de muur schieten voorbij onder een pulserende, spooky synth-soundtrack. En hoewel de problematiek vrij alledaags van start gaat door een koppel aan de rand van een break-up centraal te stellen, had niets me kunnen voorbereiden op deze afdaling in complete waanzin.

Natuurlijk: de titel, de poster en wat je hier en daar aan reacties leest geeft al het een en ander weg. Volgens mij heb ik ooit op Insta in een reactie een meme met Adjani voorbij zien komen, waarvan de caption las He made love to me all night - en snapte ik de grap niet. Ik ging hier vrij blanco in. En nu ik ‘m gezien heb, weet ik niet zo goed wat ervan te vinden; zo ben ik ook wel eens theaters uitgelopen na een toneelstuk waar ik me net niet slim of voorbereid genoeg voor voelde.

Net als bij veel toneel, staat de dialoog bol van betekenis, alsof iedere zin een zekere subtext met zich meedraagt. Veel handelt over geloof, goed en kwaad, trouw en identiteit. En hoewel de rechtlijnigheid van die betekenis (en dus van veel gesprekken, handelingen en reacties) voor mij al snel steeds ongrijpbaarder werd; de sfeer van onheil, verval en het nachtmerrie-achtige surrealisme werd daarmee steeds prominenter.

Aanvankelijk lijk je simpelweg te maken te hebben met Mark, een man wiens obsessie met Anna ietwat buitensporig neergezet wordt. Hij is jaloers, wantrouwig en vrij hysterisch in zijn omgang met hun breuk en haar ontrouw. Maar als haar geheimen meer en meer onthuld, lijkt de aanvankelijke antagonist en Anna’s bedpartner Heinrich slechts een relatief onschuldige pion en blijkt haar ontsporende gedrag een veel duisterdere achtergrond te hebben.

Heinrich en Mark lijken beurtelings kalmte en obsessieve waanzin af te wisselen, evenredig met hun contact met en begeerte van Anna. Maar net als het idee lijkt te landen dat het hier een uitvergrote metafoor betreft voor liefde als gevaarlijke ziekte, die zowel rationele controle overboord gooit als motorische beheersing (die danschoreo van Heinrich!), schakelt de film weer een surrealistische versnelling hoger.

Ik heb het wel vaker bij dit soort, onverwacht geleidelijk ontsporende films: je brein probeert er lange tijd een nauwsluitend geheel van te maken, terwijl je dit veel beter gewoon over je heen kan laten komen. Ik denk dan ook dat een herziening deze goed zou doen. Tegelijkertijd valt hier ook genoeg te genieten. Het camerawerk is vrij subliem te noemen maar ook de acteurs bewegen soms volgens een specifieke choreografie om elkaar heen om de camera van dienst te zijn. Hun delivery van dialoog heeft er wel eens onder te lijden en de editing zit soms in de weg maar op sommige momenten komt het ook vloeiend samen. Het wordt daarmee zeker een immersieve beleving, waar je jezelf bijtijds op het podium, tussen de acteurs waant, met bovendien enkele memorabele scenes.

Typisch zo’n film die qua beoordeling het veld tussen 2,5* en 4* beslaat, tot herziening kom ik op een veilige 3* uit.

Halfje verlaagd na herziening. Possession blijft een lekker aparte film met vlot en uitstekend camera- en acteerwerk, maar het effect van het grote doek blijft weg met een harde schijf thuis. Een film als deze kent profijt van castleden die er volop voor gaan, zeker Isabelle Adjani speelt de rol van haar leven. Overtuigend en met de volle emotie ingekleurd, waardoor een hoop scenes in de positieve zin worden voorzien van een duw in de rug. Met de effecten zit het verder ook goed en de tweede helft gaat effectief om met het tempo, maar de inleiding blijft aan de lange kant en het romantische drama profiteert enkel van het kabaal dat Adjani en Sam Neill naar elkaar maken.

Wat een verrassing! Tot ongeveer een uur voordat ik naar Possession ging had ik nooit van de film gehoord en nu is het, na bijna 400 stemmen op dit platform, zomaar ineens een van mijn drie favoriete films ooit.

Ik vind het altijd eenvoudiger uit te leggen wat ik niet goed vind aan een film dan wat me wel aanspreekt. Dit kon weleens een kort stukje worden.

Laat ik bij mijn eigen emotie beginnen. Gedurende de hele film streden plezier en verbazing om voorrang. Ze bestonden eigenlijk naast elkaar. Als je mijn gedachten had opgenomen tijdens de film, dan klonk het ongeveer zo: haha-huh-haha-huh-haha-WTF!-HAHAHAHA.

De verwarrende dialogen vond ik geweldig. Soms werd het heel overtuigend geacteerd, op andere momenten werd op een Wim T. Schippers-achtige manier slechts het script opgezegd. Uitstekende afwisseling.

Heerlijk vond ik de vele absurde details, die elkaar zo snel opvolgden dat je ze nauwelijks tot je door kon laten dringen. Tijdens een telefoongesprek op willekeurige momenten het licht aan en uit doen, hoe verzin je zoiets? Of dat maffe gewiebel in die draaistoel bij de privédetective, dat die detective een beetje vertwijfeld kopieert.

Omdat het allemaal zo absurd en raar was, kon ik sommige misschien vrij normale dingen ook niet meer op een normale manier beschouwen. Ik vond het bijvoorbeeld hilarisch toen ik erachter kwam dat de film in Berlijn speelde. Was dat inderdaad grappig, en was het bewust dat het zo lang duurde voordat dat duidelijk werd? Niemand die het weet. Nou ja, de makers misschien, maar ik weet het niet en dat is wel prettig ook.

Tegen het einde werd het allemaal wat minder suggestief, ging het meer om handelingen dan om sfeer. Dat had niet gehoeven, maar ik werd er niet boos om. Daarvoor was ik al te ver heen, denk ik. Ik zal eens wat meer films van deze beste man gaan bekijken. Kan alleen maar tegenvallen.