Die Wannseekonferenz (2022)

Vanaf 24 februari 2022 in de bioscoop (Arti Film)

Nice.

Hopelijk hebben ze hier een professionele ondertitelaar op gezet, in plaats van dat oprichter Bijlholt weer de Engelse ondertitels in Kladblok o.i.d. vertaalt.

De film is nu op de Duitse TV zie ik. Draait hij niet in de Duitse filmhuizen?

Uitstekende productie.

Conference, The (2022) **½

Alt. titel: Die Wannseekonferenz

Historisch drama met Philip Hochmair, Johannes Allmayer, Maximilian Brückner

Regie: Matti Geschonneck

Deze derde verfilming van de Wannseekonferenz (en de tweede Duitste TV-verfilming) duurt weliswaar wat langer dan zijn voorgangers maar biedt geen nieuwe inzichten of memorabele vertolkingen. Op 20 januari 1942 komen Nazi-kopstukken als Adolf Eichmann [Johannes Allmayer] en Erich Neumann [Matthias Bundschuh] voor in Wannsee voor een vergadering die is belegd door Reinhard Heydrich [Pbhilipp Hochmair] met als centrale vraag: hoe kunnen we zo efficiënt het Joodse ras uitroeien. Het resultaat van deze formele bijeenkomst was de Endlösung en de ontwikkeling van een systeem waarmee Joden in groten getale naar hun dood zouden worden geleid in de concentratiekampen. Een overbodige herverfilming waarin Hochmair degelijk werk levert als de charismatische, maar dodelijk zakelijke Heydrich maar wie de gelijknamige TV-film uit 1984 of Conspiracy (2001) al heeft gezien kan dit gerust overslaan.

Ik ga de film morgen in het filmtheater bekijken.

De Conspiracy uit 2001 heb ik gezien, maar klinkt in mijn oren niet authentiek omdat het Engelstalig is.

De versie uit 1984 heb ik niet gezien.

Of de film uit 2022 overbodig is, is maar de vraag.

Vandaag heb ik de film gezien.

Het is alsof ik naar een werkoverleg van een bedrijf zit te kijken. Er zijn zelfs af en toe rondvragen.

Door de soberheid van de verfilming geeft het goed weer hoe doordacht en effectief de Nazi machine werkte.

Je opmerking over 'een bedrijf' is precies goed. Dat gevoel had ik ook na de film Conspiracy (2001). De ongelooflijk kille en cynische aanpak van het Joodse vraagstuk gaat boven je pet. Het is inderdaad net alsof men het over de aanleg van een nieuwe haven of zo heeft.

Het cynisme van gewetenloze moordenaars. Helaas heeft de eenentwintigste eeuw met hetzelfde in pak en uniform gestoken keurig met twee woorden sprekende tuig af te rekenen.

Poetin en zijn trawanten. Overbodig? dit soort films zijn nooit overbodig.

Enorm Duits, qua stijl vooral. Strak en zonder opschmuck. En daarmee ondersteunt die stijl ook de inhoud. Want hoewel dit gaat over de allicht grootste gruwel van de vorige eeuw, het is opvallend hoe zakelijk men dat probleem bekijkt. Dit is eerder een vergadering waarin een aantal FTE moet sneuvelen dan waar het gaat om de moord op miljoenen mensen. En even dacht ik: misschien is dit ook de enige manier om zo te kunnen uitmoorden, door het kil en afstandelijk als een managementprobleem te zien. Het boek van Mulisch over het proces van Eichmann hint daar ook naar (Arendt ook naar 't schijnt maar dat werk moet ik nog lezen).

Nu wel, uiteindelijk is die vorm belangrijk en wordt vrij strak gevolgd. Geen muziek, eerst beelden van het neerleggen van de pennen, banaliteiten als het regelen van lunch. Hoewel tijdens de lunches er wat tijdsprongetjes zijn en dat is jammer, wat mij betreft was het spannender geweest om dit echt in real time te draaien. En hoewel dat tegenstrijdig klinkt vond ik de film daardoor wel net iets te lang; juist dat deel na de lunches en na enkele tijdsprongen werd iets te gewoontjes en de spanningsboog was verdwenen. Voorts gebeurt er psychologisch en sociologisch vrij weinig. In 12 Angry Men (ook al zit die film vol karikaturen) of een Margin Call gebeurt dat wel en beide zijn dan ook veel boeiender de gehele film door. 3,5*.

Verbijsterende waarheidsgetrouwe weergave van de beruchte meeting aan de Wannsee. Het voelt aan als een documentaire met zijn bijna minutieuze en klinische aanpak. Heydrich en Eichmann zijn wel de bekendste van het allegaartje. Maar blijkbaar was het voor de anderen ook niet eenvoudig om vast te stellen wie wie was. Sommige aanwezige topambtenaren zaten ver weg van de gruwel achter hun bureau in Berlijn of München. Toch mochten ze ook aan deze tafel aanschuiven om het Jodenprobleem op te lossen.

Daar waar het eerste deel niet verder geraakt dan de benoeming van het probleem en minachting van de Joden schakelt de vergadering na de pauze een versnelling hoger. Je voelt ook de spanning oplopen wanneer blijkt dat niet iedereen op dezelfde lijn zit of al eens wat verder nadenkt (Dr. stuckart). Erg koel worden suggesties opgeworpen. Het mocht allemaal niet te veel kosten (11 miljoen kogels die misschien beter op het slagveld worden ingezet) en het mocht ook allemaal menselijker aangepakt worden. Menselijker voor de Duitse beul weliswaar. Opmerkelijk ook om vast te stellen dat Höss, de commandant van Auschwitz, echt wel - net als het kamp - op dat moment vrij onbekend was.

Die Wannseekonferenz is een aanbevelingswaardige film geworden, maar is misschien minder toegankelijk voor het grote publiek. Ikzelf heb alvast geboeid gekeken. Prima herfilming met uitstekende acteerprestaties.

Minutieuze reconstructie van het “werkoverleg” van Nazi-kopstukken over de eindoplossing van het Jodenvraagstuk. De kille, harteloze wijze waarop over dit vraagstuk wordt gesproken geeft je als kijker van lieverlee een ongemakkelijk gevoel, dat als maar erger wordt. Als film op zich niet erg bijzonder, als geschiedenisles des te meer.

Aangezien WOII mij al jaren boeit wilde ik graag deze film zien. Ik denk achteraf dat bijna iedereen die WOII als interesse heeft dit wel een interessante en boeiende film vindt, puur en alleen om het thema en dat je weet wat een impact deze vergadering op het Jodendom en de geschiedenis heeft gehad.

Aan de hand van bewaard gebleven notulen van één van de aanwezigen is deze film geschreven en gemaakt. We kunnen er dan ook wel van uitgaan dat deze vergadering zeer waarheidsgetrouw is neergezet.

Het merendeel van de aanwezigen waren mij onbekend, Heydrich, Neumann en Eichmann zijn de bekendste.

Onder leiding van Heydrich ontvouwt zich een ongelooflijk kil en zakelijk gesprek over het 'uit de weg ruimen/evacueren' van Joden. Gelukkig zijn alle acteurs van dusdanige klasse dat het gesprek wat gevoerd wordt ook boeiend en overtuigend blijft.

Zoals gezegd, voor de liefhebbers van WOII wel een must-see, mocht je niet geïnteresseerd zijn in WOII dan zou ik deze voorbij laten gaan.

4*

Ik ga deze film ook bekijken. Duurde even eer ik hem te pakken had. Er zijn geen Engelse ondertitels voor, dat is jammer, laat staan Nederlandse. Maar wel Duitse, voor mij helpt dat wel.

Het is trouwens een misvatting (die vrijwel iedereen maakt) dat deze conferentie bedoeld was om het 'Joodse vraagstuk' op te lossen. De uitroeiing van het Joodse ras was al lang en breed begonnen. Een van de aanwezigen pocht dan ook dat de Baltische staten nu 'Judenfrei' zijn. Deze conferentie was bedoeld om een paar ondergeschikte probleempjes op te lossen, maar vooral om alle ministeries en hoge ambtenaren er bij te betrekken en op één lijn te krijgen, zodat er geen interne tegenwerking zou ontstaan en dat iedereen vuile handen had, niet alleen Himmler en consorten.

Deze film biedt wat mij betreft geen enkel nieuw inzicht ten opzichte van de vorige twee versies. Wat dat betreft een overbodige, zij het natuurlijk wel een confronterende film. Er zijn nu ook Engelse ondertitels voorhanden, helaas nog geen Nederlandse. Dat is jammer, want de film bevat veel tekst/dialogen. Ook deze film verzuimd duidelijk te maken wie nu precies wie is en wat of wie hij vertegenwoordigd. De grootste miskleun vind ik de casting van Heydrich. Waar bij de meeste anderen nog geselecteerd is op enige gelijkenis (want zoveel vragen deze personages niet van acteurs), bij de persoon van Heydrich is dat niet gebeurd. Die was blond en had een haakneus, wat voeding gaf aan geruchten over zijn Joodse afstamming. Heydrich domineerde de vergadering en wist iedereen in te pakken met z'n charme. De Heydrich in deze film is een grijze muis. Gemiste kans.

Die Wannseekonferenz volgt trouw de notulen van de daadwerkelijke conferentie in 1942. De film speelt zich hoofdzakelijk aan de vergadertafel af, waar hoge nazi-bureaucraten zich beroepshalve over 'het Jodenvraagstuk' buigen. Dat gaat op zakelijke manier alsof ze een oplossing voor de restvoorraad balpennen in het magazijn bedenken. Weinig spektakel dus, maar dat maakt het gezien het beladen thema des te weerzinwekkender. De Duitse pünktlichkeit in zijn meest ongure vorm.

3,5 * Waanzinnige zakelijkheid

Terwijl het antisemitisme en de vreemdelingenhaat in Europa elke denkbare morele grens zo ongeveer dagelijks overschrijden komt er ook nog steeds af en toe een signaal van bezinning, van besef, van dat er ook nog mensen zijn die niet mee willen in de waanzin van het populisme en het overal tegen zijn. Dat een film als deze nog steeds gemaakt kan worden is daar een positieve bevestiging van.

Niet dat de film in zichzelf nou zo goed is. Het is ook bij voorbaat kansloos om een film te maken over een vergadering waar iemand als Heydrich de voorzitter van was - niet alleen een akelig markante kop die op geen enkele manier door welke acteur dan ook maar benaderd kan worden, maar ook een bijzonder akelig persoon. Ik kan me niet voorstellen eigenlijk dat hij de vergadering zo losjes geleid zou hebben. Iets om nachtmerries van te krijgen.

Iets om te onthouden is dat de importantie van de conferentie makkelijk overschat wordt. Tenslotte was de systematische vervolging van de Joden allang een feit, het ging er hier alleen nog maar om dat de verantwoordelijkheid daarover gecentraliseerd zou worden. Snel, doelmatig, efficient. Maar aan de andere kant ook het uitbannen van elke twijfel over wat het eindddoel zou zijn. Waar iemand zich daarvoor nog kon voorspiegelen dat het een exces van de einsatzgruppen was, was daar na de Wannseekonferenz geen enkele twijfel meer over mogelijk.

En met alle politieke verschuivingen van de afgelopen paar jaar lijkt het waarschijnlijker dan ooit dat we precies deze hele nachtmerrie nog maar eens door moeten gaan maken. Terwijl heel Europa vol staat met monumenten met de tekst 'nooit weer' hebben we hier een politiek leider die liefst morgen begint, en is er in Duitsland een partij die zonder enige gene een conferentie belegt aan de Wannsee. Misschien moesten we die lui maar eens op de trein zetten.

Wel interessant om te zien hoe die meeting is gegaan. Ook bijzonder dat blijkbaar de precieze, realtime duur is aangehouden voor de film. De privé-gesprekken (die natuurlijk niet genotuleerd waren) klinken realistisch en overtuigend.

Verder biedt de film inhoudelijk niet veel nieuws de nazi's zijn de baddies, ze besproken o.a. een nieuw effectieve manier om joden efficiënt te vermoorden, behalve dan dat er soms nog verrassend veel kritiek was van verschillende deelnemers op bepaalde beslissingen, al dat had eerder betrekking op de taakverdeling of bestuurlijke/organisatorische zaken dan op morele bezwaren.

Verder heel degelijk gefilmd. Geen drama, geen opschmuk, gewoon, feitelijk en to the point. Filmtechnisch dus niet heel opzienbarend, maar historisch belangrijk. Ik heb de versie uit 1984 niet gezien maar misschien wel grappig om eens te kijken of er grote verschillen zijn.

3,5*

Het verschil tussen een hele goede film en een slap aftreksel. Maar goed dat is slechts mijn mening. Kijken dus die versie uit 1984

Tja, hoe beoordeel je dit. Het zegt wel genoeg dat ik dit deels heb bekeken en daarna pas ruim een week later weer verder ging. Het is meer geschikt als een geschiedenisdocument dan echt als boeiende speelfilm, wat mij betreft.

Heb er verder ook niet echt iets over te melden merk ik, behalve dan dat het degelijk in elkaar zit en dat het natuurlijk walgelijk is dat er op die manier over mensenlevens werd gesproken. Ben altijd weer verbaasd dat het zo relatief kort geleden is nog, dat we in Europa tot zoiets in staat waren.

3*